Ang Baybayin ay isang sinaunang panulat ng mga Pilipino. Ang mga panulat ay karaniwang binubuo ng 17 Titik : A, E/I, O/U, Ba, Ka, Da/Ra, Ga, Ha, La, Ma, Na ,Nga, Pa, Sa, Ta, Wa at Ya.
II Maikling Kasaysayan
Unang Lumitaw sa kapuluan ng Indonesia at Pilipinas ang Kavi. Ang Panulat ay kamag-anakan ng panulat sa India, Thailand at karatig bansa.
Nang lumaon bandang ika-13 hanggang ika-14 siglo ang Kavi ay nanganak ng panibagong panulat na unti unting lumaganap sa Kapuluan ng Timog Silangang Asya. Bagamat nabuo ang bagong paraan ng panulat, ito ay nananatiling may hangganan sapagkat ang panulat ay karaniwan lamang ginagamit sa mga tula, sulat-pag-ibig at awit. Sa kasalukuyan makikita ang ganitong paraan ng paggamit sa mga Mangyan.
Ang bagong panulat ay lumaganap sa Ilokos, Bikol, Zambales, Pampanga, Manila at ilang pulo sa Indonesia. Sa bawat pook o kaharian ng mga isla ay may kanya kanyang paraan sa pagsulat gayunman hindi parin maikakaila ang pagkakahawig sa isa't isa.
Sa kanlurang Mindanao nalinang ang panulat ng mga Arabo sa kadahilanang mas tinanggap dito ang relihiyon kasabay ng kalakalan sa pook. Sa Butuan at Bohol ay sinasabing ibang panulat din ang nalinang -ang Eskaya o Matandang panulat ng Butuan at Bohol.
III Salitang Pantawag sa Bagong Panulat
Sa pagdating ng mga Kastila ang sinaunang panulat ay tinawag sa mga sumusunod na pangalan: "Sinaung Panulat ng mga Tagalog", "Sinauna o Matandang Panulat ng Pilipinas". Ang panulat na ito ay walang anumang katawagan nuon. Isa sa maaring katawagan ng panulat ay kung saan ito ginagamit tulad ng "Panulat ng Tagalog o Katagalugan", Panulat ng Kabisayaan atbpa.
Bandang taong 1914 ng ginawa ni Paul Versosa ang salitang Alibata(Alif-Ba-Ta) na iwinangis sa pagkakasunod-sunod ng panulat ng Arabo na gingamit ng mga Maranao.
Ang salitang Baybayin bilang pantawag sa panulat ay itinawag ng makabagong Baybayinista ilang dekada lang ang nakakaraan.
IV Mga Labi ng Baybayin
Ang mga sinaunang Pilipino ay gumamit ng mga Dahon, Balat ng Kahoy at Kawayan bilang sulatan at Punyal/Patalim bilang panulat. Ang ganitong paraan sa pagsusulat ay napanatili hanggang sa ngayun ng mga Mangyan at ilang pangkat sa Mindoro at Palawan.
Sa dahilang mababa ang uri ng mga ginamit sa pagsulat ,iilang mga Labi lamang ang natagpuan na karaniwang nakasulat sa matitigas na bagay. Ilan sa mga naiwang bakas ng sinaunang Baybayin ay ang mga sumusunod:
1.) Palayok ng Kalatagan
Ang Paso ay natagpuan sa Kalatagan sa Batangas at sinasabing ginawa bandang 1300 AD. Sa paikoty nito malpit sa labi ng Pot ay makikita ang sinanunang panulat ng Pilipinas. Ang kudlit nito ay hawig sa kasalukuyang ginagamit ng Tagbanwa ng Palawan, ngunit ang sa Tagabanwa ay nakapaharap sa kabila.
2.) Garapon o Sisidlan mula Luson
Bandang 1500-1600 nang sumikat sa Japan ang mga Garapon o Sisidlan na mula Borneo at Pilipinas dahil sa angking taglay ng mga ito. Karaniwag ginaamit ang mga ito sa mga ritwal at pagdiriwag. Ang mga JARS na mula Luzon ay inukitan ng sinaunang panulat ng Pilipinas ang Baybayin.
Napalitan man ng Alpabeto ang Baybayin nanatili parin ang ilang mga Tala mula sa mga Kastila. Ilan sa mga Aklat at Tala na may Baybayin o nasulat sa Baybayin ay ang mga Sumusunod:
4. Bato mula Masbate o Bato ni Rizal
Ang dalawang bato ay natagpuan nuong 2011 bilang pagpagan ng mga tsinelas at sapatos ng isang paaralan sa Masbate. Nang lumaon ay kuminis ang bato at lumitaw ang mga nakasulat ditong Baybayin. Ang tanda nito ay kasalukuyang inaalam ng mga bihasa sa larangan. Natagpuan man ang sinasabing sinaunang labi ng Baybayin ay hindi parin maikakaila na ito ay hindi ganuon katanda ayun sa mga Mananalaysay at Baybayinista.
-Kasalukuyang ginagawa-
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento